Gaeilge Mhanann Chomhráiteach: Ceacht 18

Ceacht 18

Vel eh-hene[1] sthie, Venainshtyr [2] Kodeyre[3]?

Bheil e fhéin astaigh, bhean-mhainstear[4] Codaér[5]?

An bhfuil sé féin istigh, a Mháistréas Codaér?

Is ‘himself’ at home, Mrs. Watterson?

**

Cha nel, agh cha bee eh foddey.

Chan eil, ach cha bidh e fada.

Níl, ach ní bheidh sé i bhfad. 

No, but he won’t be long. 

**

Trooid stiagh as soie sheese, Illiam.

Trobhad ’steach as suigh síos, Illiam.

Isteach leat agus suigh síos a Uilleam. 

Come in and sit down, William.

**

Vel shiu lesh tey[6], ghooinney veen?

Bheil siu leis tae, ’dhuine mhín?

An raibh tae agat, a dhuine uasail?

Have you had tea, dear fellow (man)?

**

Ta, gur eh mie eu, hooar mee greim dy vee ayns Laksaah.

Tá, go robh maith aiu, fhuair mi greim da bhidh anns Laksaah (Laxey).

Tá, go raibh maith agat, fuair mé gréim bia i Laksaah.

Yes, thank you, I got a bite of food in Laxey.

**

Nagh yiow shiu cappan elley?

Nach gheobh siu capan eile?

Nach n-ólfá cupán eile?

Will you not take another cup?

**

Mie dy lioor, ta paays[7] agglagh orrym.

Maith da leór, tá pathadhs eaglach orm.

Maith go leor, tá tart millteanach orm.

Very well, I have an awful thirst.

**

Vel shiu goaill shugyr? Nane ny jees[8]?

Bheil siu gabháil siúgar? Naon na días?

An ólann tú siúcra? Ceann nó dhó?

Do you take sugar? One or two?

**

Jees, my sailliu, ta feeackle villish aym.

Días, más áill aiu, tá fiacal mhilis agham.

Dhá cheann, más é do thoil é, is aoibhinn liom rudaí milse.

Two if you please, I have a sweet tooth.

**

Va mee jannoo n’egooish rish bleeantyn. 

Bha mi déanamh in fhéagúis ris bliantan.

Bhí mé ag déanamh ina éagmais leis na blianta.

I was doing without it for years.

**

Agh ta palchey ry-gheddyn nish, as ta mee goaill my haie. 

Ach tá pailte ri-ghaodan ’nois, as tá mi gabháil mo shaith.

Ach tá neart de ar fáil anois, agus tá mé ag glacadh mo shaith. 

But there’s plenty to be got now, and I am taking my fill.

**

S’leayr dou dy row shiu fuinney jiu!

Is léir domh da robh siu fuine diu!

Is léir dom go raibh tú/sibh ag bácáil inniu!

I see that you were baking today!

**

Ta shiu kiart vel shiu soaral[9] eh?

Tá siu ceart, bheil siu sóaral e?

Tá an ceart agat, an bhfaigheann tú an boladh de?

You’re right, do you smell it?

**

Ta soar mie millish sy thie. 

Tá sóar maith millis sa taigh.

Tá boladh deas milis sa teach.

There’s a good sweet smell in the house.

**

Shegin dou jannoo arran, soddag[10] as bonnag daa cheayrt ’sy chiaghtin. 

Is éigean domh déanamh aran, sodag as bonnag dá chuart sa tseachtain.

Is éigean dom arán, arán sóide agus bonnóg a dhéanamh dhá uair sa tseachtain.

I have to make bread, sodacake and ‘bonnag’ twice in the week.

**

Nagh gow shiu soddag as oor?

Nach gabh siu sodag as ím úr?

Nach nglacfaidh tú arán sóide agus im úr?

Won’t you take a soda-cake and fresh butter?

**

Gowym lesh taitnys[11], s’mie lhiam eh.

Gabham leis taitneas, is maith leam e.

Glacfaidh mé agus fáilte, is maith liom é. 

I will, with pleasure, I love it.

**

Ta mee mooarane kianglt[12] booise[13] diu.

Tá mi mórán ceangalt buíochas[14] diu.

Tá mé fíor-bhuíoch duit.

I am very much obliged to you.

**

Ta mee cra’al dy vel eh-hene cheet nish.

Tá mi creideal da bheil e-fhéin tíot ’nois.

Creidim go bhfuil sé féin ag teacht anois.

I believe that ‘himself’ is coming now.

**

Fastyr mie, Illiam, ta mee fakin dy vel dty chassyn fo’n voayrd! S’mie shen! 

Feastar maith, Illiam, tá mi faicin da bheil da chasan fo’n bhórd! Is maith sein!

Tráthnóna maith, a Uilliam, feicim go bhfuil do chosa faoin chlár! Is maith sin!

Good evening, Wille, I see you have your feet under the table! That’s good! 

**

Myr yiarragh my yishag vooar:

Mar dhearadh mo dheaiseag mhór:

Mar a déarfadh m’athair mór:

As my grandfather would say:

**

“Cur meer[15] da’n feeagh as hig eh reesht.”[16]

“Cuir mír da’n fiach as thig e ’ríst.”

Tabhair giota don fhiach agus tiocfaidh sé arís. 

“Give a piece to the raven and he’ll come again.”


[1] “‘himself,’ = the man of the house” (Notaí Juan Y Geill).

[2] “‘ben-ainshtyr’ [an litriú] atá sa Bhíobla .i. an rud is gaire do chaighdeán dá bhfuil again,” a deir Críostóir Mac Giolla Eoin liom, ach ‘Venainster’ a scríobh Juan Y Geill. 

[3] “CHODERE was formerly used as a synonym for WATTERSON, members of the same family being called indifferently by one name or the other. CHODERE, however, was evidently used merely as a nickname, as it is not found in the Parish Registers.” https://archive.org/stream/manxnotebook00unkngoog/manxnotebook00unkngoog_djvu.txt. “Kodhere (G mac Uatáir) [ko’dɛ:r] WQ, JK, RQ, [kɔ’dɛ:r] (not [kɔ’di:ər]) CK ‘Watterson’” Broderick (2016).

[4] Deirtear mar ‘bhean-ainstir’ é ach d’fhág mé an focal mainstir (féach GA: maighstir) slán ar mhaithe leis an sanás a léiriú.

[5] Más cruinn an miniú thuas ar ‘Kodeyre’, seans gur fearr ’Cuadair’ nó mar sin mar iarracht an tsanás a léiriú? 

[6] “Note the idiom, “Are you with tea?”” (Notaí Juan Y Geill).

[7] Féach GA ‘pathadh’ (AFB) (Trí Broderick 1984). “‘paays,’ the noun, ‘paagh,’ or colloquially ‘paa.’ the adjective, thirsty, parched. One might say ‘ta mee paa agglagh’ instead of ‘ta paays agglagh orrym.’” (Notaí Juan Y Geill)

[8] i. GÉ ‘dís’, GA ‘dithis’, <MG dias.

[9] < Béarla ‘savour’ (Bunadas)

[10] Féach GÉ ‘sodóg’ (Boderick 2016).

[11] Féach GA ‘taitneas’ (Boderick 2016).

[12] “Ir. ceangailte + buíochas” (Broderick 2016). “Literally, ‘I am much bound in thanks to you.’ the word ‘kianglt’ is pronounced with the ‘n’ strongly nasalised” (Notaí Juan Y Geill).

[13] GA “buidheachas, reformed by substituting -as for -ach of G buidheach” (Broderick 2016). 

[14] Ní réiteach foirfe an litriú GÉ ‘buíochas’ do [bwi:s] ach is mar ‘buí’as’ a deirtear an focal in Ultaibh ach ní rithfeadh sé le duine é a scríobh amhlaidh.

[15] Féach GÉ ‘mír’ (Broderick 1984).

[16] “A Manx proverb. The raven being a voracious bird, hence ravenous” (Notaí Juan Y Geill).

Gaeilge Mhanann Chomhráiteach 17

Va Shirveish Ghailckagh ’sy Cheill Jydonnee shoh chaie.

Bha Seirbheis Ghaelgach sa Cheill Dia Domhnaigh seo chaidh.

Bhí Seirbhís Ghaelach sa Teampall Dé Domhnaigh seo caite.

There was a Manx Service in the Church this last Sunday.

**

Va dy chooilley nhee jeant ayns chengey ny mayrey, dyn[1] fockle dy Vaarle.

Bha dach uile ní déant anns teanga na máthara, dan focal da Bhearl’.

Rinneadh gach uile rud i dteanga na máthara, gan focal Béarla.

Everything was done in the mother-tongue without a word of English.

**

She ooilley Gailck va ry-chlastyn ayns na kialteenyn ’sy chenn earish.

Is e uile Gaelg bha ri chlaistin anns na Ceilltínean sa tsean-iris.

Is é Gaeilge uile go léir a bhí le cloisteáil sna Teampaill sa tsean-am.

‘Tis all Manx that was heard in the churches in the old times.

**

Shimmey keayrt ayns m’aegid cheayll mee Phil Tim goaill padjer ’sy chabbal ain.

Is iomaí cuart anns m’ aegaid chual’ mi Phil Tim gabháil paidir sa chabal ain.

Is iomaí uair le linn m’óige a chuala mé Phil Tim ag paidreoireacht inár n-eaglais. 

Many’s the time in my youth I heard Phil Tim praying in our Chapel.

**

Yinnagh eh goaill toshiaght ‘sy Vaarle agh lurg tammylt b’egin da scuirr.

Dhéanadh e gabháil toiseacht[2] sa Bhearl’ ach lorg tamalt b’éigean dá[3] scuir.

Thosaíodh sé sa Bhéarla ach tar éis tamall b’éigean dó stopadh.

He would begin in English, but after a while he would have to stop.

**

Eisht yinnagh eh goll er e hoshiaght ‘sy Ghailck

Eist déanadh e gol air e thoiseacht sa Ghaelg.

Anois, leanfadh sé ar aghaidh sa Ghaeilge.

Then he would continue in Manx.

**

Va’n Ghailck e ghlare ghooie-hene, agh va’n Vaarle ny ghlare yoarree[4] da.

Bha’n Ghaelg a ghlar dhúchaí fhéin, ach bha’n Bhearl’ na ghlar deoraí dá.

Bá í an Ghaeilge a theanga dúchais féin, ach ba theanga iasachta an Béarla dó.

The Manx was his own native language, but the English was strange to him.

**

Jean oo fockley-magh[5] Padjer y Chiarn er my hon?

Déan thú focla-mach Paidir a’ Tiarn air mo shon?

An ndéanfaidh tú aithris ar Phaidir an Tiarna dom?

Will you recite the Lord’s Prayer for me?

**

Neem, mannagh vel ee jarroodit[6] aym.

Ním, mannach bheil í dearúdait[7] agham.

Déanfaidh mé, muna bhfuil dearmad déanamh agam.

I will, if I havent forgotten it.

**

“Ayr ain t’ayns Niau, casherick[8] dy row Dt’ennym,”

“Athair aghainn  t’anns Neamh, caisiric da robh D’ainm.”

“Ár nAthair, atá ar neamh, go naofar D’ainm.”

“Father at us who is in Heaven, holy be Thy name”

**

“Dy jig Dty reeriaght[9].”

“Da dtig Do ríreacht.”

“Go dtaga Do ríocht.”

“May Thy kingdom come.”

**

“Dt’aigney dy row jeant er y thalloo myr te ayns Niau.”

“D’aigne da robh déant air a’ talamh mar t’e anns Neamh.”

“Go ndéantar Do thoil ar an Talamh mar a dhéantar ar Neamh.”

They will be done on earth as it is in Heaven.”

**

“Cur dooinn nyn arran jiu as gagh laa.”

“Cuir dúinn nan[10] aran diu as gach lá.”

“Ár n-arán laethúil tabhair dúinn inniu.”

“Give us our bread today and each day.”

**

“As leih[11] dooin nyn loghtyn myr ta shin leih dauesyn ta jannoo loghtyn nyn’oi.”

“As leigh  dúinn nan lochtan mar ta sinn leigh[eadh] daibhsean ta déanamh lochtan nan’aghaigh.”

“Agus maith dúinn ár bhfiacha, mar a mhaithimidne dár bhféichiúna féin.”

“And forgive to us our sins as we are forgiving to those who do wrongs against us.”

**

“As ny leeid[12] shin ayns miolagh[13],”

“As ná luíod[14] sinn anns miólach,”

“Agus ná lig sinn i gcathú,”

“And lead not into temptation,”

**

“Agh livrey[15] shin veih olk,”

“Ach líbhré[16] sinn bhe olc,”

“Ach saor sinn ó olc.”

“But deliver us from evil,

**

“Son Lhiats y reeriaght, as y Phooar[17] as y Ghloyr, 

“Son Leats a’ ríreacht, as a’ Phúr as a’ Ghlór,

“Óir is leatsa an ríocht agus an chumhacht agus an ghlóir,

“For with Thee (is) the kingdom, and the power, and the glory,

**

“Son dy bragh as dy bragh. Amen.”

“Son da brach as da brach. Amen.”

“Trí shaol na saol. Amen.”

“For ever and ever. Amen.”

**

Gur eh mie eu, va shen yindyssagh.

Go robh maith aiu, bha sein iondasach.

Go raibh maith agat, bhí sin iontach.

Thank you, that was wonderful.

**

Shegin dou gynsagh as cooinaght[18] er shen.

Is éigean domh gionnsach as cuimhneacht ar sein. 

Ní mór domh sin a fhoghlaim agus cuimhneamh air.

I must learn and remember that.


[1] Féach GÉ ‘gan’ (Broderick 1984), GA ‘gun’.

[2] Bhan mé úsáid as an litriú ‘toiseacht’ ar chúiní sanásaíochta go príomha agus de bhrí go bhfuil sé sách cosúil leis an litriú GM, ach déanta na fírinne, is é [hɒjax], [hɒʒax], [hɔ:jax] an fuaimiú ar an fhocal, nó ‘toi’each’.

[3] [dæ:] nó [dɛ:] (Broderick 2016) an foghraíocht. Mar sin de, roghnaigh mé síniú fada a úsáid de bhrí gur guta fada atá ann. Thiocfadh liom ‘daé’ a scríobh is dócha, ach is leor ‘á’ chun [ɛ:] a chur in iúl in Ultaibh, mar sin de, bhain mé úsáid as an litiriú sin anseo.

[4] Is léir dom go bhfuil an fréamh céanna ag ‘joarree’ na Manainnise agus ‘deoraí’ i nGaeilge na hÉireann.

[5] “ ‘fockley magh,’ = proclaim, promulgate, utter, express, declare, speak. etc. The Speaker of the Keys is known as “Fockleyder ny Kiare as Feed.’ (the twenty four.)” (Notaí Juan Y Geill)

[6] Féach GÉ ‘dearúd’ (<dearmhad).

[7] Féach GÉ ‘dearmadta’.

[8] Féach GÉ ‘coisric’, focal a shíolraíonn ón Laidin ‘consacro’, i. chun rud a dhéanamh naofa.

[9] Féach GÉ ‘ríocht’, GA ‘rìoghachd’.

[10] Féach freisin, Gaeilge Oirialla ‘nár’ (<ár).

[11] “OIr. do-luigi)” Broderick (2016). Bainte le GA ‘logh’ / loghadh.

[12] < lead (Béarla).

[13] “(OIr. meblugud)” Boderick (2016). Féach: meabhlú, m. (gs. -laithe).1. vn. of MEABHLAIGH1. 2. Deception, betrayal; seduction. FGB.

[14] Is iarracht ar thrascríobh foghraíochta é an leagan seo, ní aon sanás á chur in iúl óir is ón Bhéarla atá an bunfocal.

[15] “(AN (de)livré)” Broderick (2016).

[16] Trascríobh amháin atá i gceist anseo.

[17] “(AN puer)” Broderick (2016).

[18] ““ynsagh’=learning and teaching. “cooinaght-yn.” the termination -yn is often omitted in spoken Manx. Notice the preposition ‘er’ with ‘cooinaght.’ There is a more idiomatic way of saying ‘I remember.’ -S’cooin Ihiam, (‘Tis a memory with me)” (Notaí Juan Y Geill).